Κωστής Παπαϊωάννου* * Εκπαιδευτικός, πρ. Πρόεδρος Εθνικής Επιτροπής για τα Δικαιώματα του Ανθρώπου, πρ. ΓΓ Ανθρωπίνων Δικαιωμάτων, Διευθυντής Σημείου για τη Μελέτη και την Καταπολέμηση της Ακροδεξιάς
Βιβλιογραφική αναφορά / Reference: Παπαϊωάννου, Κ. (2020). Εκκλησία και ακροδεξιά με καύσιμο τον ηθικό πανικό. Από την αποποινικοποίηση της μοιχείας ως τον κορωνοϊό. Ελληνική Περιοδική Έκδοση για τη Θρησκευτική Εκπαίδευση /Greek Journal of Religious Education, 3(1), 153-156.
Είναι οδυνηρό θέμα η σχέση μερίδας της εκκλησίας και ακροδεξιάς. Δεν είναι δύσκολο διαχρονικά να εντοπιστούν θέσεις υπερσυντηρητικές ή ακροδεξιές και να χαρτογραφηθεί σημαντική ομάδα ιεραρχών με τέτοιες απόψεις. Έχουν εκφραστεί έτσι συχνά: με λόγο υποτιμητικό ή εχθροπάθειας για τους πρόσφυγες και εθνικιστικό για το Μακεδονικό, με πραγματική μανία κατά ομοφυλόφιλων για το σύμφωνο συμβίωσης. Είναι για τούτο κατ’ αρχήν εμβληματικής σημασίας η τελεσίδικη και με τη βούλα του Αρείου Πάγου ποινική καταδίκη Μητροπολίτη για την εκφορά ρατσιστικού λόγου κατά των ομοφυλόφιλων. Το μήνυμα «ουδείς υπεράνω του νόμου» εν προκειμένω ακούγεται ευφρόσυνο και ανακουφιστικό. Ιστορικές εξηγήσεις για το φαινόμενο μπορούν να βρεθούν εύκολα. Ότι δηλαδή η Εκκλησία της Ελλάδος, παρά την επίκληση πολιτικής ουδετερότητας, βρέθηκε πάντοτε στην πλευρά του «κοινωνικού καθεστώτος», όπως επισημαίνει και ο Αλέξανδρος Σακελλαρίου στη συμβολή του στο συλλογικό έργο Το «βαθύ κράτος» στη σημερινή Ελλάδα και η Ακροδεξιά (Νήσος, Αθήνα 2014). Παρά λοιπόν την υποτιθέμενη πολιτική ουδετερότητα και την διατρανούμενη αποκλειστική ενασχόληση με το πνευματικό της έργο, η Εκκλησία δεν έχασε ευκαιρία να εκδηλώσει θέσεις αντιδιαφωτιστικές και υπερσυντηρητικές, να αντιταχθεί σε κάθε σοσιαλιστική ή εν γένει αριστερόστροφη ιδέα. Η στάση αυτή παροξύνεται στα χρόνια του εμφυλίου και της δικτατορίας. Είναι άλλωστε κοινός τόπος ότι δεν υπήρξε ουσιαστικά μεταπολίτευση στην εκκλησία. Εξακολουθεί να παραμένει σφιχτά εναγκαλισμένη με το κράτος, να διακατέχεται από σύνδρομο απομονωτισμού έναντι των άλλων εκκλησιών, να αρνείται πεισματικά να αναστοχαστεί για τις ευθύνες της για το κλίμα αντισημιτισμού στην ελληνική κοινωνία. Μα όλα αυτά δεν είναι όμως συμπτώματα μιας οπτικής των πραγμάτων από το δεξιό άκρο του πολιτικού χάρτη; Το σύντομο αυτό άρθρο θα σχολιάσει μια επιμέρους διάσταση αυτής της σχέσης. Η ακροδεξιά τρέφεται από τους ηθικούς πανικούς, συχνά τους γεννά και τους καλλιεργεί. Είναι λοιπόν άξιο προβληματισμού το μερίδιο της εκκλησίας σε αυτούς τους ηθικούς πανικούς. Ως ηθικό πανικό μπορούμε πρόχειρα να ορίσουμε ένα ισχυρό κλίμα ανασφάλειας που μπορεί να προκληθεί από κάθε κατάσταση, πρόσωπο ή ομάδα που εκλαμβάνεται ως απειλή στις κοινωνικές αξίες. Ο ηθικός πανικός οδηγεί στην επιθυμία για περισσότερο κοινωνικό έλεγχο, άρα για ένα πιο αυταρχικό κράτος.
