Με μεγάλη επιτυχία πραγματοποιήθηκαν οι δυο διαλέξεις και το ειδικό σεμινάριο που διοργάνωσε η Ακαδημία Θεολογικών Σπουδών σε Βόλο και Αθήνα με κεντρικό ομιλητή τον π. John Behr, με την ευγενική χορηγία του Ορθόδοξου Ιδρύματος «Virginia H. Farah Foundation».
Ο π. John Behr είναι σήμερα
Κοσμήτωρ και Καθηγητής Πατρολογίας στο Ορθόδοξο Θεολογικό Σεμινάριο του Αγίου Βλαδίμηρου (Νέα Υόρκη, Η.Π.Α.). Εκεί διδάσκει πατερική θεολογία, Δογματική και βιβλική εξηγητική, ενώ παράλληλα παραδίδει μαθήματα για την πατερική σκέψη και γραμματεία και στο Πανεπιστήμιο του Fordham.
Κοσμήτωρ και Καθηγητής Πατρολογίας στο Ορθόδοξο Θεολογικό Σεμινάριο του Αγίου Βλαδίμηρου (Νέα Υόρκη, Η.Π.Α.). Εκεί διδάσκει πατερική θεολογία, Δογματική και βιβλική εξηγητική, ενώ παράλληλα παραδίδει μαθήματα για την πατερική σκέψη και γραμματεία και στο Πανεπιστήμιο του Fordham. Ο π. John Behr σπούδασε Φιλοσοφία (Λονδίνο) και Θεολογία (Οξφόρδη), όπου υπό την εποπτεία του νυν Μητροπολίτη Διοκλείας Κάλλιστου Ware ολοκλήρωσε τη Διδακτορική Διατριβή του. Έχει επίσης σπουδάσει για κάποιο χρονικό διάστημα και στην Ελλάδα. Τα πρώτα του έργα αφορούσαν σε θέματα ασκητισμού και χριστιανικής ανθρωπολογίας όπου δινόταν ιδιαίτερη έμφαση στον αγ. Ειρηναίο της Λυών και τον Κλήμεντα της Αλεξάνδρειας. Μετά από μια δεκαετία μελέτης της ιστορίας της θεολογίας του 2ου αιώνα, ο π. John Behr προχώρησε στη δημοσίευση μιας σειράς έργων που παρουσιάζουν τη σταδιακή διαμόρφωση της χριστιανικής θεολογίας, έχοντας φτάσει μέχρι στιγμής στον πέμπτο και έκτο αιώνα. Έχει επίσης δημοσιεύσει μια συνθετική παρουσίαση της θεολογίας των πρώτων αιώνων, με επίκεντρο το μυστήριο του Χριστού. Στο πλαίσιο αυτό έχει εκδόσεις πολλά πατερικά έργα σε νέες προσιτές αγγλικές μεταφράσεις, ενώ έχει συγγράψει πλήθος μελετών, όπου μέσα απο τη μελέτη της σκέψης των Πατέρων της Εκκλησίας των πρώτων αιώνων, διερευνά τα θεμέλια της χριστιανικής θεολογίας. Από τα πιο πρόσφατα έργα του είναι: Irenaeus of Lyons: Identifying Christianity, Christian Theology in Context (Oxford: Oxford University Press, 2013), Becoming Human: Meditations on Christian Anthropology in Word and Image (Crestwood, NY, SVS Press, 2013), St Athanasius: On the Incarnation, translation and introduction, Popular Patristics Series (Crestwood, NY, SVS Press, 2011), The Case Against Diodore and Theodore: Texts and Their Contexts, Oxford Early Christian Texts (Oxford: Oxford University Press, 2011), The Mystery of Christ: Life in Death (Crestwood, NY: SVS Press, 2006), The Nicene Faith, vol.2 of The Formation of Christian Theology (Crestwood, NY: SVS Press, 2004). 2 τόμοι, The Way to Nicaea, vol. 1 of The Formation of Christian Theology (Crestwood: SVS Press, 2001).
Το θέμα των διαλέξεων (Βόλος, 19 Φεβρουαρίου, Συνεδριακό Κέντρο Θεσσαλίας, με την παρουσία του Σεβ. Μητροπολίτη Δημητριάδος κ. Ιγνατίου) και Αθήνα (21 Φεβρουαρίου, Κτήριο Κ. Παλαμάς Πανεπιστημίου Αθηνών) ήταν «Από το θάνατο στη ζωή. Το μυστήριο του Χριστού και τα θεμέλια της χριστιανικής ανθρωπολογίας». Στην ομιλία του ο π. John Behr προσπάθησε να αναδείξει την καίρια θεολογική και σωτηριολογική σημασία του θανάτου του Χριστού, και τις ανθρωπολογικές επιπτώσεις του. Σύμφωνα με τον ομιλητή, είναι όντως αλήθεια ότι σήμερα δεν βλέπουμε πλέον το θάνατο: δεν ζούμε μαζί του, σαν να είναι μια καθημερινή πραγματικότητα, όπως συνέβαινε στις προηγούμενες γενιές πριν από εμάς. Εαν είναι επίσης αλήθεια ότι ο Χριστός μας έδειξε, τι σημαίνει να είναι Θεός, με τον τρόπο που πεθαίνει ως άνθρωπος, τότε, πολύ απλά, εάν δεν «βλέπουμε» πλέον το θάνατο, δεν βλέπουμε εξίσου και το πρόσωπο του Θεού.
Το θέμα του σεμιναρίου (Αθήνα, 22 Φεβρουαρίου, Κέντρο Αρκαδικών Σπουδών) ήταν «The Apocalypse of the Cross: The Gospel of John and the Beginning of Christian Theology». Στο ειδικό σεμινάριο εκτός από τον κεντρικό ομιλητή έλαβαν μέρος με παρεμβάσεις ο Δρ. Χρήστος Καρακόλης, Αναπληρωτής Καθηγητής του Τμήματος Θεολογίας της Θεολογικής Σχολής του Πανεπιστημίου Αθηνών και ο Δρ. Alexis Torrance, Μεταδιδακτορικός Ερευνητής στο Τμήμα Ποιμαντικής και Κοινωνικής Θεολογίας της Θεολογικής Σχολής του Α.Π.Θ. και Επισκέπτης Ερευνητής στο Τμήμα Θεολογίας του Πανεπιστημίου Notre Dame (Η.Π.Α.).
Στην εισήγησή του ο π.John Behr προσπάθησε να περιγράψει τη δομή και το πλαίσιο της αποκαλυπτικής ως της αφετηρίας για κάθε χριστιανική θεολογία (λ.χ. την έννοια του μυστηρίου, κ.λπ.), ενώ στη συνέχεια (με επίκεντρο κυρίως το ευαγγέλιο του Ιωάννη) συζήτησε ορισμένα, από τα βασικά ζητήματα της θεολογίας, υπό το πρίσμα αυτό (λ.χ. ιστορία της σωτηρίας ή Οικονομία κ.λπ.).
Στο Σεμινάριο έλαβαν μέρος, μεταξύ άλλων, καθηγητές της Θεολογικής Σχολής του Πανεπιστημίου Αθηνών, ερευνητές, μεταπτυχιακοί και διδακτορικοί φοιτητές, κ.ά. Η Ακαδημία Θεολογικών Σπουδών Βόλου θα φροντίσει για την έκδοση των σχετικών κειμένων στα ελληνικά και αγγλικά
Μπορείτε να παρακολουθήσετε σε μαγνητοσκόπηση την ομιλία του π.John Behr στο Βόλο στο http://imd.gr/site/news/3/
και στην Αθήνα στο http://www.intv.gr/index.php?
Για περισσότερες φωτογραφίες μπείτε στο http://www.acadimia.gr/
Από το θάνατο στη ζωή: Το Μυστήριο του Χριστού και ο ρόλος του θανάτου στην χριστιανική ανθρωπολογία
π. John Behr
Κοσμήτωρ και Καθηγητής Πατρολογίας
του Ορθόδοξου Θεολογικού Σεμιναρίου του Αγίου Βλαδίμηρου (Νέα Υόρκη-Η.Π.Α.)
Το χριστιανικό Ευαγγέλιο, ότι δηλ. ο Χριστός «θανάτω θάνατω πατήσας και τοις εν τοις μνήμασιν, ζωήν χαρισάμενος», απευθύνεται στον καθένα μας και σε κάθε εποχή. Τίποτε δεν είναι περισσότερο σημαντικό, από αυτήν τη διακήρυξη. Θα ήθελα να επισημάνω, ωστόσο, ότι και τίποτε δεν είναι περισσότερο δύσκολο σήμερα, καθώς ο τρόπος που κατανοούμε τη σχέση ανάμεσα στη ζωή και το θάνατο έχει θεμελιωδώς μεταβληθεί κατά τη διάρκεια του τελευταίου αιώνα, μ? έναν τρόπο πράγματι ριζικό, μετατοπίζοντας την όλη συζήτηση σ? ένα εντελώς διαφορετικό επίπεδο, τουλάχιστον όσον αφορά στη Δύση, και ιδιαίτερα στην ολοένα και περισσότερο εκπολιτισμένη Δύση.
Αυτό που έχω στο μυαλό μου είναι το εξής: πολύ λίγοι άνθρωποι σήμερα (στη Δύση) βλέπουν στην πραγματικότητα το θάνατο. Γνωρίζουμε ότι οι άνθρωποι πεθαίνουν, και βλέπουμε τη σορό τους. Αλλά σε σύγκριση με την κατάσταση που επικρατούσε τον προηγούμενο αιώνα, υπάρχει μια αξιοσημείωτη διαφορά. Στις αρχές του 20ου αιώνα, οι περισσότεροι άνθρωποι θα είχαν βιώσει την εμπειρία του θανάτου ενός ή περισσοτέρων συγγενικών προσώπων τους πριν την ενηλικίωση, όπως επίσης και την εμπειρία του θανάτου του ενός ή και των δυο γονέων πριν φτάσουν στην ώριμη ηλικία. Οι κοιμηθέντες αδελφοί, γονείς και γείτονες θα παρέμεναν στο σαλόνι του σπιτιού, ενώ οι φίλοι και γείτονες θα τους θρηνούσαν, θα έπλεναν το σώμα τους και θα τους προετοίμαζαν για την κηδεία, μέχρι να μεταφερθούν από το σπίτι στην εκκλησία, όπου θα τους εμπιστεύονταν στα χέρια του Θεού και στη συνέχεια θα ενταφιάζονταν.
Είναι όντως αλήθεια ότι σήμερα δεν βλέπουμε πλέον το θάνατο: δεν ζούμε μαζί του, σαν να είναι μια καθημερινή πραγματικότητα, όπως συνέβαινε στις προηγούμενες γενιές πριν από εμάς. Στα τέλη του προηγούμενου αιώνα, η εκ μέρους μας «άρνηση του θανάτου» αποτέλεσε αντικείμενο ιδιαίτερης συζήτησης. Ωστόσο, κατά την γνώμη μου, το πρόβλημα είναι βαθύτερο και πιο δύσκολο. Εάν είναι αλήθεια ότι ο Χριστός μας έδειξε, τι σημαίνει να είναι Θεός, με τον τρόπο που πεθαίνει ως άνθρωπος, τότε, πολύ απλά, εαν δεν «βλέπουμε» πλέον το θάνατο, δεν βλέπουμε εξίσου και το πρόσωπο του Θεού.
Εκφράζοντας με τον τρόπο αυτό την αδυναμία και την ανικανότητα της ανθρώπινης ουσίας ?ότι δηλαδή ό,τι κι αν κάνουμε θα πεθάνουμε? με τον τρόπο αυτό και τίποτε λιγότερο, ο Χριστός μας δείχνει τι σημαίνει ότι είναι Θεός, διότι η «γαρ δύναμις μου εν ασθενεία τελειούται» (Β΄ Κορ. 12:9). Το ευαγγελικό αυτό μήνυμα ? ότι δια του θανάτου του, ο Χριστός κατάργησε τον θάνατο, χορηγώντας μας έτσι τη ζωή και απαλλάσσοντάς μας, όχι απο τον ίδιο τον θάνατο, αλλά από κάτι πιο σημαντικό, από τον φόβο του θανάτου (Εβρ. 2:15)? οφείλει να είναι η αφετηρία του προβληματισμού μας για τον ρόλο του θανάτου στην πνευματική ζωή, όπως άλλωστε συμβαίνει και σε ολάκερη τη θεολογία.
Στο πλαίσιο αυτό, θα πρέπει να έχουμε επίγνωση της ανάγκης μεταμόρφωσης της προοπτικής, η οποία είναι απαραίτητη προκειμένου να φτάσουμε σε μια αυθεντικά θεολογική προοπτική. Αυτή η μεταμόρφωση είναι παρόμοια με τη μετάβαση από τα Συνοπτικά Ευαγγέλια σ? εκείνο του Ιωάννη. Στα Ευαγγέλια του Ματθαίου, του Μάρκου και του Λουκά, οι μαθητές δεν κατανοούν πραγματικά ποιος είναι ο Χριστός παρά μόνο μετά το Πάθος. Αυτό έχει ως συνέπεια να κυριευθούν από φόβο κατά τη σταύρωσή του. Μονάχα εκ των υστέρων, όταν ο Αναστηθείς Χριστός ανοίγει τις Γραφές, έτσι ώστε να μπορούν να τον αναγνωρίσουν στην κλάση του άρτου, τότε μόνο κατανοούν γιατί ο Μωϋσής και οι άλλοι προφήτες 1
π. John Behr
Κοσμήτωρ και Καθηγητής Πατρολογίας
του Ορθόδοξου Θεολογικού Σεμιναρίου του Αγίου Βλαδίμηρου (Νέα Υόρκη-Η.Π.Α.)
Το χριστιανικό Ευαγγέλιο, ότι δηλ. ο Χριστός «θανάτω θάνατω πατήσας και τοις εν τοις μνήμασιν, ζωήν χαρισάμενος», απευθύνεται στον καθένα μας και σε κάθε εποχή. Τίποτε δεν είναι περισσότερο σημαντικό, από αυτήν τη διακήρυξη. Θα ήθελα να επισημάνω, ωστόσο, ότι και τίποτε δεν είναι περισσότερο δύσκολο σήμερα, καθώς ο τρόπος που κατανοούμε τη σχέση ανάμεσα στη ζωή και το θάνατο έχει θεμελιωδώς μεταβληθεί κατά τη διάρκεια του τελευταίου αιώνα, μ? έναν τρόπο πράγματι ριζικό, μετατοπίζοντας την όλη συζήτηση σ? ένα εντελώς διαφορετικό επίπεδο, τουλάχιστον όσον αφορά στη Δύση, και ιδιαίτερα στην ολοένα και περισσότερο εκπολιτισμένη Δύση.
Αυτό που έχω στο μυαλό μου είναι το εξής: πολύ λίγοι άνθρωποι σήμερα (στη Δύση) βλέπουν στην πραγματικότητα το θάνατο. Γνωρίζουμε ότι οι άνθρωποι πεθαίνουν, και βλέπουμε τη σορό τους. Αλλά σε σύγκριση με την κατάσταση που επικρατούσε τον προηγούμενο αιώνα, υπάρχει μια αξιοσημείωτη διαφορά. Στις αρχές του 20ου αιώνα, οι περισσότεροι άνθρωποι θα είχαν βιώσει την εμπειρία του θανάτου ενός ή περισσοτέρων συγγενικών προσώπων τους πριν την ενηλικίωση, όπως επίσης και την εμπειρία του θανάτου του ενός ή και των δυο γονέων πριν φτάσουν στην ώριμη ηλικία. Οι κοιμηθέντες αδελφοί, γονείς και γείτονες θα παρέμεναν στο σαλόνι του σπιτιού, ενώ οι φίλοι και γείτονες θα τους θρηνούσαν, θα έπλεναν το σώμα τους και θα τους προετοίμαζαν για την κηδεία, μέχρι να μεταφερθούν από το σπίτι στην εκκλησία, όπου θα τους εμπιστεύονταν στα χέρια του Θεού και στη συνέχεια θα ενταφιάζονταν.
Είναι όντως αλήθεια ότι σήμερα δεν βλέπουμε πλέον το θάνατο: δεν ζούμε μαζί του, σαν να είναι μια καθημερινή πραγματικότητα, όπως συνέβαινε στις προηγούμενες γενιές πριν από εμάς. Στα τέλη του προηγούμενου αιώνα, η εκ μέρους μας «άρνηση του θανάτου» αποτέλεσε αντικείμενο ιδιαίτερης συζήτησης. Ωστόσο, κατά την γνώμη μου, το πρόβλημα είναι βαθύτερο και πιο δύσκολο. Εάν είναι αλήθεια ότι ο Χριστός μας έδειξε, τι σημαίνει να είναι Θεός, με τον τρόπο που πεθαίνει ως άνθρωπος, τότε, πολύ απλά, εαν δεν «βλέπουμε» πλέον το θάνατο, δεν βλέπουμε εξίσου και το πρόσωπο του Θεού.
Εκφράζοντας με τον τρόπο αυτό την αδυναμία και την ανικανότητα της ανθρώπινης ουσίας ?ότι δηλαδή ό,τι κι αν κάνουμε θα πεθάνουμε? με τον τρόπο αυτό και τίποτε λιγότερο, ο Χριστός μας δείχνει τι σημαίνει ότι είναι Θεός, διότι η «γαρ δύναμις μου εν ασθενεία τελειούται» (Β΄ Κορ. 12:9). Το ευαγγελικό αυτό μήνυμα ? ότι δια του θανάτου του, ο Χριστός κατάργησε τον θάνατο, χορηγώντας μας έτσι τη ζωή και απαλλάσσοντάς μας, όχι απο τον ίδιο τον θάνατο, αλλά από κάτι πιο σημαντικό, από τον φόβο του θανάτου (Εβρ. 2:15)? οφείλει να είναι η αφετηρία του προβληματισμού μας για τον ρόλο του θανάτου στην πνευματική ζωή, όπως άλλωστε συμβαίνει και σε ολάκερη τη θεολογία.
Στο πλαίσιο αυτό, θα πρέπει να έχουμε επίγνωση της ανάγκης μεταμόρφωσης της προοπτικής, η οποία είναι απαραίτητη προκειμένου να φτάσουμε σε μια αυθεντικά θεολογική προοπτική. Αυτή η μεταμόρφωση είναι παρόμοια με τη μετάβαση από τα Συνοπτικά Ευαγγέλια σ? εκείνο του Ιωάννη. Στα Ευαγγέλια του Ματθαίου, του Μάρκου και του Λουκά, οι μαθητές δεν κατανοούν πραγματικά ποιος είναι ο Χριστός παρά μόνο μετά το Πάθος. Αυτό έχει ως συνέπεια να κυριευθούν από φόβο κατά τη σταύρωσή του. Μονάχα εκ των υστέρων, όταν ο Αναστηθείς Χριστός ανοίγει τις Γραφές, έτσι ώστε να μπορούν να τον αναγνωρίσουν στην κλάση του άρτου, τότε μόνο κατανοούν γιατί ο Μωϋσής και οι άλλοι προφήτες 1
