Μιλτιάδης Κωνσταντίνου* * Ομότιμος Καθηγητής Θεολογικής Σχολής Α.Π.Θ. Βιβλιογραφική αναφορά / Reference: Κωνσταντίνου, Μ. (2020). Η γονιμότητα της συνάντησης πολιτισμών. Ελληνική Περιοδική Έκδοση για τη Θρησκευτική Εκπαίδευση /Greek Journal ofReligious Education, 3(1), 131-136.
Όπως είναι γνωστό, το κύριο χαρακτηριστικό του χώρου όπου αναπτύχθηκε ο ελληνικός πολιτισμός ήταν η ευρύνοιά του. Από την εποχή που πρωτοεμφανίστηκαν οι Έλληνες στην περιοχή ως τις αρχές του ιθ΄ μ.Χ. αιώνα η γεωγραφική διασπορά των ελληνικών φύλων σε όλα τα παράλια της ανατολικής Μεσογείου είχε ως αποτέλεσμα να καταστεί ο χώρος ένα σταυροδρόμι πολιτισμών. Και οι Έλληνες δεν έπαψαν ποτέ να δείχνουν ξεχωριστό ενδιαφέρον για τους γύρω πολιτισμούς και να προσλαμβάνουν συνεχώς στοιχεία από αυτούς, να τα αφομοιώνουν και να τους δίνουν τελικά ένα νέο νόημα. Η πρακτική αυτή φτάνει στο απόγειό της στο πλαίσιο των βασιλείων που προέκυψαν από τις κατακτήσεις του Μ. Αλεξάνδρου, με αποτέλεσμα ο ελληνισμός, μπολιασμένος με τα τοπικά πολιτισμικά στοιχεία και χωρίς να χάσει τίποτε από την ελληνικότητά του, να εξελιχθεί σε έναν καινούργιο πολιτισμό που οι ιστορικοί τον χαρακτηρίζουν με τον όρο “ελληνιστικός”. Και ήταν τέτοια η ζωτική δύναμη αυτού του πολιτισμού, που, όταν η Ρώμη κατέκτησε τις περιοχές αυτές, δεν βρήκε καλύτερο συνεκτικό μεταξύ τους στοιχείο, ώστε να συγκροτήσει την απέραντη Ρωμαϊκή Αυτοκρατορία από αυτόν ακριβώς τον ελληνικό πολιτισμό.Λίγο αργότερα η πολιτική και στρατιωτική ιδιοφυΐα του Διοκλητιανού θα ανοίξει μια νέα προοπτική για την αυτοκρατορία, που ο Μέγας Κωνσταντίνος θα της δώσει οριστική μορφή, μεταθέτοντας το κέντρο της στην ελληνόφωνη Ανατολή. Εκεί, στην Ανατολή, κυοφορείτο εδώ και τέσσερεις αιώνες, μια άλλη συνάντηση που στο ξεκίνημά της ουδείς μπορούσε να φανταστεί ότι θα γεννήσει έναν εντελώς νέο πολιτισμό, αυτόν που συνήθως περιγράφεται με τον όρο “σύγχρονος δυτικός πολιτισμός”. Εκεί, στην Ανατολή, οι Ιουδαίοι, ένας πολιτικά και οικονομικά ασήμαντος λαός είχε από αιώνες αναπτύξει μια διδασκαλία που προϋπέθετε μια εντελώς διαφορετική θεώρηση του κόσμου από εκείνη που δεχόταν ο ελληνισμός. Σύμφωνα με την ιουδαϊκή θεώρηση του κόσμου, η οποία κληροδοτήθηκε στον χριστιανισμό, ο κόσμος προϋποθέτει την ύπαρξη ενός θεού εντελώς ελεύθερου και ανεξάρτητου από αυτόν. Αντίθετα ο ελληνισμός, αν και δεν αμφισβητούσε την ύπαρξη του θεού, ουδέποτε τον θεώρησε ως προϋπόθεση του κόσμου. Ο θεός υπάρχει μέσα στον κόσμο· δεν είναι η προϋπόθεση, αλλά το συμπέρασμα στο οποίο καταλήγει κανείς εξετάζοντας τον κόσμο. Αν, λοιπόν, για την ιουδαϊκή σκέψη οτιδήποτε υπάρχει είναι αποτέλεσμα της απόλυτης, ακόμη και αυθαίρετης, ελευθερίας του Θεού και των επεμβάσεών του μέσα στον χώρο και στον χρόνο, για την ελληνική νοοτροπία μια τέτοια ελευθερία που μπορεί να αυθαιρετεί απέναντι στον κόσμο και στην αρμονία του θεωρείται ύβρις. Έτσι, αν για τον Ιουδαίο το κέντρο βάρους πέφτει στο γινόμενο,....
